प्रेरणाको स्रोत बन्दै महिलाहरू

एसएलसी परीक्षा अघिल्ला वर्षहरूको तुलनामा केही रोचक बनेको छ । सिन्धुलीमा परीक्षा केन्द्रमै एक परीक्षार्थी सुत्केरी भएकी छन् भने दाङमा सुत्केरी भएकी एक घन्टापछि महिलाले परीक्षा दिएकी छन् । संखुवासभामा दुई महिलाले २१ औं पटक एसएलसी दिइरहेका छन् । दाङको विजौरीस्थित केन्द्रमा सबै कर्मचारी महिला खट्टएिका छन् । बैतडीमा दुई छोरासँगै एउटी आमाले एसएलसी दिइरहेकी छन् । त्यस्तै खोटाङमा एउटै विद्यालयका सात आमाले परीक्षा दिइरहेका छन् ।
परीक्षा केन्द्रमै सुत्केरी
सिन्धुली संवाददाताका अनुसार खुर्कोट परीक्षा केन्द्रमा शुक्रबार अनिवार्य नेपाली विषयको एसएलसी परीक्षा दिंदादिंदै एक परीक्षार्थीले छोरी जन्माएकी छन् । जलकन्या उच्च मावि चपौलीबाट एसएलसी परीक्षामा सहभागी भएकी १९ वषर्ीया कमला श्रेष्ठले परीक्षा केन्द्रमै बच्चा जन्माएकी इलाका प्रहरी कार्यालय खुर्कोटले जनाएको छ ।
संखुवासभा संवादताका अनुसार चैनपुरको सरस्वति मावि केन्द्रबाट ५ दिनकी सुत्केरी एसएलसीमा सहभागी भएकी छन् । बाणीविलास मावि खराङकी विद्यार्थी इन्दिरा डाँगी परीक्षामा सहभागी भएको केन्द्राध्यक्ष शंकर कार्कीले बताए ।
बच्चा जन्मेको घन्टापछि परीक्षा
दाङमा बच्चा जन्माएको एक घन्टामै एक सुत्केरीले एसएलसी परीक्षा दिएकी छन् । पुरन्धारा गाविसको मावि हंशपुर परीक्षा केन्द्रबाट स्थानीय तारा मल्लले शुक्रबार बच्चा जन्माएको एक घन्टामै परीक्षा दिएकी शिक्षा कार्यालयले जनायो । बिहान करिब सात बजेतिर बच्चा जन्माएकी ताराले आठ बजेदेखि सुरु भएको नेपाली विषयको परीक्षा दिएको शिक्षा कार्यालयका परीक्षा अधिकृत शेरबहादुर बिष्टले बताए ।
यसैगरी तुलसीपुरस्थित मावि सेन्टरबाट २५ दिनकी एक सुत्केरीले पनि परीक्षा दिइरहेकी छन् । नयाँबसपार्क निवासी रमा विकले स्थानीय महेन्द्र माविबाट एसएलसी दिएकी हुन् ।
२१ वर्षदेखि लगातार एसएलसी दिँदै संखुवासभामा दुई महिलाले २१ वर्षदेखि लगातार एसएलसी परीक्षा दिइरहेकी छन् । त्यसरी परीक्षा दिनेहरूमा खाँदबारी ४ की कमला राई र १२ की मेनुका कट्टेल छन् ।
खाँदबारीको हिमालय उच्च मावि केन्द्रमा पहिलो दिनको अंग्रेजी विषय परीक्षामा सहभागी सिम्बल नं १०५०११४ 'जेड' की कमला राई जसरी पनि एसएलसी उत्तीर्ण गरेरै छाड्ने लक्षले २१ वर्षदेखि निरन्तर परीक्षा लेखिरहेको बताउँछिन् ।
अनमि तालिमप्राप्त उनी याफू गाविसमा मासिका कार्यरत छन् । २०२७ मा जन्मिएकी कमलाले टेस्ट उत्तीर्णपछि अनमि तालिम लिएर रोजगार बनिसकेकी छन् । पढाइको महत्व बुझेर प्रवेशिका उत्तीर्ण गर्ने लक्ष्यले एक्जाम्टेडतर्फबाट प्रत्येक परीक्षामा सहभागी भइरहेकी हुन् । कमला अविवाहित हुन् ।
कमलाजस्तै ३७ वषर्ीया मेनुका कट्टेल पनि परीक्षा दिइरहेकी
छन् । छोराछोरीले स्नातकसम्मको पढाइ पूरा गरिसकेका छन् भने उनी एसएलसी दिइरहेकी छन् । पढ्नैपर्ने अर्थात शिक्षाको महत्व बुझेपछि निरन्तर एसएलसी दिइरहेको उनको भनाइ छ । १०५०१११ 'डब्लु' सिम्बल नम्बरकी मेनुका यो पटक परीक्षा उत्तीर्ण हुने कान्तिपुरलाई बताउँछिन् ।
केन्द्रमा सबै महिला
दाङको बिजौरीस्थित संस्कृत मावि परीक्षा केन्द्र महिलाले मात्रै सञ्चालन गरेर नमुना बनाएका
छन् । केन्द्राध्यक्षदेखि सुरक्षा गार्ड हुँदै पियनसम्म सबै महिला मात्रै रहेको परीक्षा केन्द्र जिल्लाकै पहिलो नमुना बनेको शिक्षा कार्यालयले जनाएको छ । अन्यभन्दा महिलाको केन्द्र शान्तिपूर्ण रहेको शिक्षा कार्यालयका परीक्षा शाखा अधिकृत शेरबहादुर बिष्टले बताए ।
महिला एक्लैले पनि ठूलो जिम्मेवारी बहन गर्न सक्छन् भन्ने देखाउन केन्द्र प्रमुख सरिता देवकोटाले यस्तो सुरुवात गरेकी हुन् । 'सुरुमा शिक्षा समितिबाट स्विकृति गराउन नै कठिन भयो,' उनले भनिन्, 'हामीले उदाहरणीय नै बनाएर देखाएका छााैं ।'
केन्द्रमा एक अध्यक्ष, एक सहअध्यक्ष, १२ निरीक्षक, एक परिचरका साथै १० प्रहरी सबै महिला रहेका छन् । प्रहरी सहायक निरीक्षक मन्दा खडकाको नेतृत्वमा १० जना महिला प्रहरी सुरक्षामा खटिएका छन् ।
'महिला एक्लैले पनि पुरै अभिभारा सम्पन्न गर्न सक्छन् भन्ने देखाएका छौं,' प्रहरी सहायक निरीक्षक खडकाले भनिन्, 'चिट चोराउन आउनेलाई कडाइका साथ लखेटेका छौं । केन्द्रमा कतै पनि कठिनाइ हुन पाएको छैन ।' केन्द्र आसपासमा आउने युवकलाई १ लाख जरिवाना र ६ महिना कैद गर्ने भनेपछि नजिक देखा नपरेको उनले बताइन् । केन्द्रमा ३ सय ७३ विद्यार्थी रहेका छन् ।
दुई छोरासँगै एसएलसी
बैतडीको उत्तरी हाट केन्द्रबाट एक महिलाले आफ्ना दुई छोरासँगै एसएलसी परीक्षा दिइरहेकी छन् ।
मल्लादेही १ की ३६ वषर्ीया राजु लुहारले आफ्ना दुई छोरासँगै परीक्षा दिएकी हुन् । उनी जेठा छोरा सुशील र कान्छा सुमनसँगै डिलेश्वरी उच्च मावि हाट केन्द्रबाट परीक्षा दिइरहेकी हुन् । १८ वर्षअघि बिहे गरेर घरजम गरेकी लुहारले भनिन्, 'पढ्नै पर्दो रहेछ भन्ने लागेर, छोराहरूसँगै एसएलसी परीक्षा दिएकी हुँ ।' उनी पुरचौडीहाटस्थित डिलेश्वरी उमाविबाट टेस्ट परीक्षामा तृतीय श्रेणीमा उत्तीर्ण भएकी थिइन् । उनले परीक्षा दिन थालेपछि गाउँका अन्य महिलापनि पढ्न उत्साहित भएका छन् । छोराहरूसँगै परीक्षामा सहभागी भएको देखेर खुसी लागेको केन्द्राध्यक्ष नवराज जोशीले बताए ।
एकै विद्यालयका सात आमा
खोटाङको जालपा मावि केन्द्रबाट एकै विद्यालयका सात आमाले एसएलसी परीक्षा दिइरहेका छन् । पाथेकाकी ४७ वषर्ीय जयकुमारी राई, मेनुका राई, संगीता राई, राधा गिरी राई, कोपिला राई, अस्मीता राई र धन्जु राईले परीक्षा दिइरहेकी हुन् । उनीहरू सातै जना पाथेकास्थित सरस्वती माविका विद्यार्थी हुन् । त्यसै विद्यालयका ४७ वषर्ीय परशुराम बानिया पनि परीक्षा दिइरहेका छन् ।
लुकीलुकी परीक्षा
घरदेखि टाढा गएर परीक्षा दिइरहेकी छन् बागेश्वरीकी मनिता कार्की । उनका पतिलाई यसको पत्तो
छैन । सामाखुसी घर भएकी उनी आमा बिरामी भएको बहाना बनाएर माइतीमै बसेकी छन् ।
श्रीमान्ले नपढेको भन्दै बेलाबेलामा दिने गरेको टोकसो खप्न नसकेर लुकीलुकी पढिरहेको उनले बताइन् । ३५ वषर्ीया कार्कीले तयारी पनि घरमा कोही नभएको बेलामा गरिन् । पहिलो दिन अंग्रेजीको परीक्षा घरबाटै भ्याइन् । 'घरमा पसल बन्द गरेर आएकी हुँ,' बासु उच्चमाविको परीक्षा केन्द्रमा भेटिएकी उनले भनिन् । उनले भक्तपुरको बागेश्वरी उच्चमाविमा खुला विद्यालयअन्तर्गत अध्ययन गरेर परीक्षा दिएकी हुन् । २०५७ सालमा एसएलसीको परीक्षा दिँदा उनी असफल भएकी थिइन् । उनका छोराछोरीसमेत माथिल्लो कक्षामा पढ्छन् । उनले भनिन्, 'पास नभएसम्म कसैलाई भन्दिनँ ।' बिहीबार भएको अंग्रेजी विषयको परीक्षा पनि राम्रै भएको उनले बताइन् ।
उनीसँगै परीक्षामा सहभागी तेह्रथुम स्थायी घर भएकी ३६ वषर्ीया आशा राई पनि उच्चशिक्षा अध्ययनका लागि फलामे ढोका मानिएकोे एसएलसी परीक्षा दिइरहेकी छन् । शैक्षिक जनशक्ति विकास केन्द्रले सञ्चालन गरेको खुला विद्यालयअन्तर्गत पढेर उनले परीक्षा दिएकी हुन् ।
उनले ०४९ सालमा पनि परीक्षा दिएकी थिइन् । बीचैमा छाडेर नेपाली अक्षरसमेत बिर्सेपछि फेरि सुरु गरेको उनले बताइन् । उनका छोरा नर्वेमा एमबीबीएस पढै छन् । उमेरले आफ्ना छोराछोरी सरहका विद्यार्थीसँगै बसेर खुला विद्यालयका परीक्षार्थीले परीक्षा दिइरहेका छन् । झन्डै तीसदेखि चालीस वर्ष पार गरिसकेका उनीहरू अरू विद्यार्थी सरह परीक्षा दिइरहेका छन् । खुला विद्यालयको शैक्षिक कार्यक्रममा एक सय घन्टाको सम्पर्क कक्षा, स्वाअध्ययन, श्रव्यदृश्य सामग्रीका साथै सूचना प्रविधिमा आधारित भएर एसएलसी दिइरहेका छन् ।
अनियमितता गर्नेलाई कारबाही
नेपाली विषयको परीक्षामा रौतहटका विभिन्न परीक्षा केन्द्रबाट ८ परीक्षार्थी निष्कासनमा परेका छन् । एक शिक्षक सहित दुईलाई पक्राउ गरिएको छ ।
त्यस्तै झापाको बेलडाँगीस्थित भूटानी शरणार्थी शिविरको एसएलसी परीक्षा केन्द्रबाट शुक्रबार दुई जना नक्कली परीक्षार्थी पक्राउ परेका छन् ।
इलाका प्रहरीका अनुसार त्यहाँको त्रिरत्न मावि परीक्षा केन्द्रब्ााट सागर सुजीको नाममा परीक्षा दिइरहेका प्रल्हाद सुब्बा र तिलक सुब्बाको नाममा परीक्षा दिइरहेका तारानाथ घिमिरे पक्राउ परेका हुन् । दुबै जना भूटानी शरणार्थी हुन् ।
केन्द्राध्यक्ष द्रोण श्रेष्ठका अनुसार परीक्षार्थीको थर र परीक्षा दिनेको अनुहार नमिलेपछि अनुसन्धान गर्दा उनीहरू नक्कली भएको खुलेको हो । दुबैलाई अहिले अनुसन्धानका लागि इलाका प्रहरी कार्यालय दमकमा ल्याइएको छ ।
त्यस्तै एसएलसी परीक्षामा चिट चोराउन सहयोग गरेको र परीक्षामा अनियमितता गरेको भन्दै सिरहाको लहानस्थित विभिन्न चार वटा केन्द्रबाट शुक्रबार १० जना गार्ड र परीक्षार्थी पक्राउ परेका छन् ।
पक्राउ परेका सबैलाई परीक्षासम्बन्धी नियमावलीअनुसार चिट चोराउने लगायतका गतिविधिमा संलग्न भएको प्रावधानअनुसार कारबाही गरिने जिल्ला परीक्षा समितिले जनाएको छ ।
सर्लाहीको विभिन्न केन्द्रको बाहिरी वातावरण शान्त भए पनि परीक्षा हलभित्रै चिट चोर्ने र चोराउने काम रोकिएको छैन । गुणस्तरीय शिक्षा दिने भनेर चर्काे शुल्क असुल्ने निजी विद्यालयका परीक्षार्थीले समेत परीक्षा स्थलमा बिहीबार गाइड र चिटको थुप्रो लगेको भेटिएको छ ।
उत्तरी भेगका १५ निजी विद्यालयको परीक्षा केन्द्र रहेको नवजीवन उमावि केन्द्रमा प्रहरीले उत्तर पुस्तिकामै चिट बनाएर ल्याएको भेटिएको छ ।
उता रोल्पाको विभिन्न परीक्षा केन्द्रमा चिट चोराउनका लागि अभिभावकले कतिपय केन्द्र नजिक फोटोकपी मेसिन समेत राखेका छन् ।
बिजुली नपुगेका स्थानमा सोलार सेटबाट प्रश्न पत्र र उत्तर फोटोकपी गरी कोठा कोठामा पुर्‍याउने व्यवस्था मिलाइएको छ । स्रोतका अनुसार जिल्लामा करिब आधा केन्द्र नजिक यस्तो फोटोकपी मेसिन पुर्‍याइएको छ । ओखलढुंगाको ठूलाछाप ४ स्थित हिमालय उच्च मावि परीक्षा केन्द्रमा खानेपानीको हाहाकार हुँदा प्रवेशिका परीक्षा दिने २ सय ८१ परीक्षार्थीलाई समस्या भएको छ । पर्वतको ठूलीपोखरीस्थित जनता सुदर्शन उच्चमावि केन्द्रमा शुक्रबार अनिवार्य नेपाली विषयको परीक्षा आधा घन्टा ढिलो सुरु भएको छ । केन्द्रमा विद्यार्थीले सिट प्लानिङका बारेमा विवाद गरेपछि परीक्षा साढे आठ बजे सुरु भएको हो ।